Şamanizm Din Midir?
Şamanizm ilkel ve eski kavimlerde ruhlar ve insanların arasında aracılık yaparak hastalıkları iyileştirme gücüne sahip olduğuna inanılan reislerinin etrafında toplanılarak yapılan bir tür inançtır. Atalarının ruhlarına ve doğada bulunan varlıklara tapınan eski bir Asya dini olarak bilinir. Geniş bir alana yayılan Şamanlık, Moğolların eski kültürlerinde de önemli yer tutmaktadır.
Orta Asya Şamanizm temelleri Gök Tanrı, yer, güneş, su, ata ve ocak yanı ateşleridir. Şamanlığın temelinde Asya halklarının inandığı doğa ve insan birliği uyumu yer almaktadır. Asya göçebe halklarının Gök, yer ve suya saygı göstermeleri bu halkın inanışlarını oluşturmaktadır.
Şamanizm kültüründeki diğer inanış ise insan neslinin sonsuz bir döngüde devam etmesi düşüncesidir. Şamanizm dininden olan bir kişi kendi hayatını ata, dede ve babasına ait hayatın devamını sürdüğünü düşünmektedir.
Şamanizm Adetleri Nelerdir?
Şamanizm Türklerin İslam dininin öncesine dayansa da günümüzde Şamanizm adetleri ve görenekleri oldukça fazla bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır:
Su dökmek: Gidenin arkasından su dökmek eski Türklerden gelen bir adettir.
Kurdele bağlamak: Lohusa kadınların başlarına bağladıkları kırmızı kurdele Şamanizm kültürüne ait bir gelenektir. Bu kurdeleyi bağlama inancı anne ve bebeği şeytandan korumuş olmaktır.
- Kurşun dökmek: İnsana musallat olan varlıkların ve kötü ruhların etkisini azaltmak ve ortadan kaldırmak için dökülen kurşun Şaman geleneklerinin içerisinde bulunmaktadır.
- Müzik: Şamanlarda müziksiz ayin olması mümkün değildir. Mevlit ve ilahileri yalnızca müzikli anlatımlardır.
- Nazar: Anadolu halkı için nazar oldukça yaygın bir inançtır. Nazar boncuğu takılması çok eski Türk inanışları içindedir.
- Tahtaya vurmak: Olumsuz olaylar karşısında kötü ruhları duyması için tahtaya vurmak eski bir Şaman inanışına aittir.
- Sağ ayak: Kapıdan çıkarken sağ ayağın önce atılması Şaman kültüründen kalma bir ritüeldir.
Ölünün ardından toplanmak: Şamanizm’de ölen kişinin ruhu evini terk etsin diye 40 gün o evde toplanır ayin yapar ve yas tutarlarmış. Şamanizm dinine ait daha birçok dini adetler bulunuyor. Günümüzdeki zamanlarda da kullanılan adetleri çok fazladır.
Birçok insanın merak ettiği Şamanizm özellikleri nelerdir sorusuna iki örnek verilebilir;
- Aynayı kapatmak: Şaman inancına göre sadece canlıların değil cansız varlıklarında gözleri vardır. Bu gözlere maruz kalmak insanların ruhlarına ciddi zararlar vermektedir.
- Leylek ve kedi: Şaman inancında kedi ve leylekler uğurlu sayılmaktadırlar. Yuva yaptığı için leylekler evlerine bereket ve şans getirmektedirler. Bunlar Şamanizm kültürüne ait olan en büyük özellikleridir.
Şamanizm Ritüelleri
Şamanizm tarihi ve kurucusunun kim olduğu tam olarak bilinmiyor. Yapılan araştırmalar sonucu köklerinin Antik çağa kadar uzandığı bilinmektedir. Şamanizm dininin belirli bir ritüelleri vardır. Bu yapılan ritüeller ikiye ayrılır: belirli günlerde yapılan veya önceden ayarlanmamış ritüellerdir. Bunlardan bazıları şunlardır:
Çember ritüeli: Şamanistler çember oluşturarak çember ortasına Şamanı yani liderlerini alırlar. Her yaptıkları ayinlerde olduğu gibi mumlar ve tütsüler yakılır. Şaman gözlerini kapatır ve davul çalmaya başlar. Etrafında bulunan kişiler ateş yakarlar. Şaman kendinden geçerek ateşe tükürmeye başlar. Diğer yandan Şaman iyi olan ruhlarla iletişime geçer. Ayin işlemi bittikten sonra Şaman ayine dair hiçbir şey hatırlamaz.
Cenaze ritüeli: Şaman inancına göre ölen kişi diğer dünyaya gitmek istemeyebilir. Bu sebepten dolayı tabuta konan ölü hemen defnedilmez ve saatlerce farklı yerlerde gezdirilir. Bu nedenle ölünün kafası karışır ve evini bir daha bulamayacağına dair bir inançları vardır. Şamanizm dinine ait olan bu ritüeller en çok bilinen ritüellerdir. Bazı ülkelerde hala yapılmaktadır.
Şamanizm Sembolleri
Şamanizm kültüründe bazı semboller yer almaktadır. Bu sembollerin yer aldığı kültürler o zamanlarda yaşayan insanların dünyasına girmek için kullanılır.
Bunlardan bazıları şöyledir:
- Çift başlı kartal: Koruyucu bir gücü ve asaleti simgelemektedir.
- Kurt figürü: Türk destanının en önemli unsurlarındandır.
- Aslan: Türklerdeki uzun saçın yaygın olmasının sebebi aslan yelesinin kudret simgesi ve yiğitliği simgelemesidir.
- At: Savaştaki kudreti ve insanın ayrılmaz dostu olmasıdır.
Daha birçok Şamanizm adına semboller bulunmaktadır. O zamanlarda sembollere çok fazla önem verilmiştir.
Türklerde Şamanizm
Türklerin son olarak kabul ettiği din İslam dinidir. İslam dininden önce Türkler binlerce yıl Şamanizm olarak bilinen dine bağlı kalmışlardır. Şamanizm milattan önce Türklerin ve çevresindeki toplulukların Orta Asya ve İç Asya da yaşadıkları Şaman adını verdikleri din adamları ile yapılan inanç ve ayinlerin bütünü olarak bilinmektedir.
Şamanizm Nasıl Ortaya Çıkmıştır?
Şamanizm tarih öncesine ait olan yeryüzünde hiçbir uygarlığın bulunmadığı dönemlerde oluştuğu düşünülen bir inançtır. Şamanizm insanlığın en eski bilinen dinlerinden biridir. Bir kurucusu ve kitabı olmadığı için tam olarak çıkış tarihi bilinmemektedir. Şamanizm oluşumu takvimsel bakımdan 21.000-25.000 yıl öncesine dayandığı bilinmektedir.
Toplumda Şamanın Yeri
Şamanizm dininin lideri olarak bilinirler. Şamanlar, tanrılar, insanlar ve ruhlar arsında bağlantı kurmayı sağlayan din adamıdır. Şamanların yaptıkları diğer ritüeller hastalıklara çare bulmak, dinsel törenleri düzenlemek, kurbanları yiyerek gök tanrıya ulaşmak, insanları kötü olan ruhlardan korumak ve fal bakıp gelecekten haberler vermektir. En etkili olan Şamanlar kadınlardan oluşmaktadır. Şamanın ayin anında kolaylıkla transa geçmesi gerekmektedir.
Şaman Çalgıları Nelerdir?
Orta Asya da müzik ve müzik aletleri oldukça fazladır. Türklerde dünyanın birçok bölgesine yayılan müzik aletleri bulunmaktadır. En yaygın olarak bilinen kopuz farklı çalgılara isim olarak girmiştir. Şamanizm çalgısı olarak bilinen davul tüm dünyada dini ritüeller arasına girmiş önem taşıyan bir parçadır. Kutsal olarak kabul edilen davul Şamanizm için önemli nesneler arasında yer alır. Davuldan çıkan titreşim onun kutsal bir nesne olarak kabul görülmesine sebeptir. Davul Şamanı Kozmik Alem’e, Ruhlar diyarına ve semaya taşıyan kutsal bineğidir. İnsanlık için din öncesinde kullanılan dini ayinlerin yapılmasında yardımcı olan bir nesnedir. Ritimlerde farklılık olsa da davul rehberlerle iletişim, transa geçme, arınma, kutsama ve şifa enerjilerini kurmak için çalınabilir.
Şaman Nasıl Olunur?
İnanışa göre insanlara göre farklılıkları daha doğduğunda belli olmaya başlayan kişiler Şaman olabilir. Doğduğu zaman vücudunda fazla kemik varsa bu Şamanlık hareketi olarak görülür. Şaman olabilmek için aile geçmişinde şaman olan birileri olmalıdır. Aile içindeki Şaman öldüğünde Şamanlık diğer aile fertlerine geçer. Şaman olmak isteyenler topluluğa ayak uyduracak, iyi hizmet yapabilecek ve acıya dayanıklı olmaları gerekmektedir.
Türkiye’deki Şaman Köyü
Şamanizm insanlığın en eski dinlerinden biridir. Şamanizm inancı Türk’lerinde İslamiyet öncesi inandığı bir dindir. Orta Asya’dan göç ederek kaz dağlarına kadar gelmişlerdir. Balıkesir’de bulunan kaz dağları eteğinde yer alan Tahtakuşlar köyü Şamanizm kültürüne ev sahipliği yapmıştır. Köyde bulunan galeride Orta Asya’dan Ege kıyılarına kadar uzanan Şaman kültürüne ait birçok nesneyi görmeniz mümkündür.