Şamanizm Nedir?
Modern hali ile Şamanizm inanç sistemini tanımlamak gerekirse, doğayı yaşayan bir varlık olarak kabul eden bir inanıştır. Bu kültürde bazı özellikler ve ritüeller panteizm inanışı ile benzerlik gösterir. En kadim inanışlardan biri olarak günümüze kadar uzanan Şamanizm tarihi bakımından ilk olarak Asya kıtasında görüldüğü kabul edilir. Asya kıtasının tamamında etkili olan Şamanizm için genellikle göçebe dini denilebilir. Çünkü bu inanış dışarıya kapalı topluluklardan ziyade daha çok göçebe halklar tarafından benimsenmiştir.
Şamanizm inancında bazı karakteristik özellikler öne çıkar. Doğayı yaşayan varlık olarak kabul eden Şamanizm dinine inananlar için kutsal olarak tanımlanan dünya şu şekilde 3 bölüme ayrılır:
Göktanrı inancının hakim olduğu Şamanizmde ruhlar iyi ve kötü olmak üzere ikiye ayrılır. İyi ruhlarla iletişime geçmek ve insanın karşılaştığı sorunlara çözüm bulmak esas alınır. Benzer şekilde kötü ruhların etkisinden kurtulmak ve onlardan uzaklaşmak için de Şamanizm ritüelleri uygulanır. Bu inanışta yeraltında yaşayan kötü ruhlardan korunmak için gök ve yer arasında dengeli bir yaşam sürülmesi gerekir. Şamanizmde kötü ruhlar, erlik ismiyle tanımlanırken iyi ruhlara ülgen adı verilir.
Ayrıca şamanizm inancı ve ritüelleri yazımızı inceleyebilirsiniz.
Şamanizm Toplulukları Nelerdir?
Eski çağlarda anaerkil bir dönemde ortaya çıktığı düşünülen Şamanizm inancına sahip kişilere Şamanist adı verilir. Şaman sözcüğü Hindistan dilinde ruhlardan esinlenen kişi anlamına gelir. Sanskrit dilinde ise budayıcı rahip anlamına gelen samana sözcüğünün kaynağı aynıdır. Günümüzde bazı topluluklarda hala Şamanizm inancının devam ettiği görüşür. Şamanizm toplulukları şu şekilde sıralanabilir:
- Eskimolar
- Amazon yağmur ormanlarında yaşayan bazı topluluklar
- Sibiryalılar
- Kızılderililer
- Moğolistanlı şamanlar
- Hakasya şamanları
- Vogullar
- Ontiyaklar
- Laponlar
- Mançular
- Samoyedler
- Tunguzlar
Yapılan araştırmalara göre Türklerden daha başla topluluklarda da Şamanizm inancının yaygınlaştığı ortaya çıkmıştır. Orta Asya’da ve Kuzey Asya’da pek çok topluluklarda şamanlık kullanıldığı bilinir. Avustralya, Çin, Japonya, Hindistan, Alaska, Kuzey Amerika, Güney Amerika ve Grönland Şamanizm ile tanışan coğrafyalardır.
Şaman Kime Nedir?
Şamanizm inancında dini ritüelleri gerçekleştiren ve ruhani açından bazı özel yeteneklere sahip kişilere şaman adı verilir. Farklı dilerde rahip, ruhlardan esinlenen kişi, hareket halinde olan, büyücü ve yol gösteren gibi anlamlara gelen şaman, bu inanç sisteminde bazı ritüelleri gerçekleştiren kişidir. Şamanist kabilenin veya topluluğunun başındaki kişiye şaman denmesi bütün topluluklarda benzerdir.
Herkes Şamanist olabilse de şaman veya kam olmak için bazı özel yeteneklere sahip olmak gerekir. Şamanların doğuştan sahip olduğu ve atalarından kalıtsal olarak geçtiğine inanılan yetenekleri vardır. Bunun yanı sıra şaman olabilmek için çok ciddi ruhani mertebelerden ve eğitimlerden de geçmek gerekir. Şamanların ortaya çıkışında sahip olduğu özellikler genellikle çocukluktan gençliğe geçiş dönemlerinde belirginleştir. Şaman belirtileri arasında şunlar yer alır:
- Sinirli ruh hali
- Sürekli yalnız kalma isteği
- Toplumdan soyutlaşma
- Düşünceli tavırlar
- Doğa üstü varlıklar görmek veya işitmek
- Ruhani becerilerin ortaya çıkması
- Olgun ruha sahip olmak
Şamanlar transa yani ruhsal açıdan beden üstü bir duruma geçerek pek çok hayvana dönüşebilecek yeteneklere de sahiptir. Bu inanışa göre Şamanizm yolundan ilerleyen kişiler için şamanın rehberliği esastır. Gerçek bir şaman olmadan Şamanizm ibadetleri gerçekleştirilemez veya trans haline geçilemez. Ayrıca şamanlar kendi topluluklarında bulunan bazı hastaların tedavi edilmesi ve iyileşmesi için ruhsal transı kullanabilirler. Böylelikle iyi ruhlardan iyileşmek için yardım isterler.
Şamanların Görevleri Nelerdir?
Şamanizm inancında iyi ve olgun bir ruha sahip olmak temel amaçtır. Şamanist olana herkes kötü ruhlardan uzak durmak ve iyi olana yönelmek için ayinlere katılır. Şamanların görevleri de bu noktada devreye girer:
- Kendileri için özel olarak hazırlanan kıyafetleri giyerler.
- Davul ve değişik sesler çıkartan müzik aletleri çalarlar.
- Şamanistlerle bir araya gelerek dini ritüelleri gerçekleştirirler.
- Hasta olan Şamanistlerin iyileşmeleri için ruhani çalışmalar yaparlar.
- Kötü ruhların etkisinden kurtulmak için özel ibadetler gerçekleştirirler.
- Ayinlerde dans ederek iyi ruhlarla iletişime geçerler.
- İyi ruhlarla diğer Şamanistler arasında bağ kurarlar.
Şamanlar özel giysiler giyerek ayinlere hazırlanırlar. Şamanizm inancında dini törenlerde şamanların giydiği bu kostümler yöreden yöreye göre farklılık gösterebilir. Giysilerde bazı detaylar ritüelin amacını ve sonuçlarını da etkilediği için şamanlar farklı kıyafetler giyerek dans etmeye çabalarlar.
Yapılan araştırmalara göre Şamanizm inancında şamanların giydiği kıyafetlerin ruhlar aleminde de bazı özellikleri bulunur. Şamanlar cübbesiz ayin yapabilseler de bu kıyafetleri olmadan yeterince uzun süre ayini devam ettiremezler. Çünkü Şamanlar ne kadar özel yeteneklere sahip insanlar olsalar da özel kıyafetleri olmadan kötü ruhlara karşı savunmasız hale gelir. Bu nedenle Şamanların her ritüelden önce giydiği kıyafet veya cübbeler oldukça önemlidir. Şaman kıyafetleri, genellikle ceylan veya beyaz koyun derisinden yapılan ceketin üzerine işlenen çeşitli figürlerden oluşur. Fakat bu cübbelerin giyilip giyilemeyeceğine karar verenler de iyi ruhlardır.
Şamanizm Dini Ritüelleri Nelerdir?
Şamanizm dini inancının kurucusunun kim olduğu veya ne zaman ilk olarak ortaya çıktığı tam olarak bilinmemektedir. Şamanizm üzerine dünyanın farklı yerlerinde çok sayıda araştırma yapılmıştır. Bunların sonuçlarına göre Şamanizm kökenleri antik çağa kadar uzanır ve Asya topluluklarında görülür. Daha sonra Avrupa, Amerika ve Avustralya kıtalarında da Şamanizm inanışına ait emareler görülür. Şamanizm inanışında en çok bilinen dini ritüellerin başında çember ritüeli gelir. Şamanizm çember ritüeli, adından da anlaşılacağı üzere Şamanistlerin bir çember oluşturup şamanın etrafında toplanmalarını esas alır.
Her ayin ve ritüelde olduğu gibi tütsü ve mumlar bu ritüelin en önemli parçalarını oluşturur. Şamanlar gözleri kapalı bir şekilde davul çalarken diğerleri de ateş yakarlar. Yavaş yavaş transa geçen şaman yakılan ateşe doğru tükürerek dans eder. Bu süreçte şaman iyi ruhlarla iletişime geçerek kötü ruhların etkisini ortadan kaldırır. Şamanizm inancında bir diğer ritüel de cenazelerde yapılan uygulamalardır. Cenaze gömülmeden önce şamanın öncülüğünde farklı bölgelere gezdirilir böylelikle ölünün yeniden eski yaşamına dönmeden öteki aleme göç etmesi sağlanır.