Şaman Kimdir?
Şaman, özel sebeplerde ve açıklık getirilmesi gereken durumlarda görev üstlenir. Ayrıca hastalıkları tedavi eder ve gerektiğinde iyi bir psikolog olur. Tanrıların sözcüsüdür. Siyasal bir planlamacıdır. Şamanlar, dengesizliği önler ve her türlü talihsizliklere karşı koyar. Her isteyen kişi şaman olamaz, şaman olabilme şartları vardır.
Şaman Olmanın 3 Yolu Nedir?
Şamanlık mertebesine ulaşmanın üç farklı yolu vardır. Bazı zamanlarda bu üç yöntem birlikte varolur. Bir sistem olmaksızın Tanrısal veya kendiliğinden seçimle şaman olunabilir. Şamanlığa etkin bir arayışla bir sonuca ulaşılır. Şamanlık miras yoluyla da elde edilebilir ya da aile içinde kalıtsal olarak da aktarılabilir.
Bu çeşitlilik ile görünüşe karşın, öteki dünya tarafından seçilmesini öngören ilke ters düşmez; bu seçim kuramsal olarak kesintili bir olgu tarzında düşünülür. Seçim öteki dünyaya açılıştır. Bu süreçte dıştan müdahale edilebilir, katkı sağlanabilir ama bu süreç insan eliyle kesinlikle üretilemez. Şamanı seçen kişiler doğaüstü varlıklardır yani Tanrılar, hayvanlar, ruhlar ve ataların efendileri olarak geçer.
Onları sıradan insan olarak görmezler. Bu açıdan bakıldığı zaman ise Şamanlık mertebesine erişmeyi sağlayan üç yöntem arasında eşdeğerlilik gözlemlenir. Her toplumun başvurduğu yöntem Şamanlık kurumunun gelişmesine nasıl denetlediğini de yansıtmaktadır. Denetim aynı zaman toplumsal ve ideolojinin bir yansımasıdır.
Şamanlık Peşinde Koşmak
Kendi isteğiyle şaman seçilmek isteyen kişiler bireysel bir boyut taşır. Şaman olmak isteyen bir aday, öteki dünyadan şamanlığın belirtisi olan işaretleri alıncaya kadar geçen sürede şamanın sınavlarından geçer ve bilgiler edinir. Bireysel başarı konusunda olağanüstü becerikli olmakla aynı olan avcı toplayıcı toplumlarda kişisel arayış büyük bir ağırlık kazanır.
Efendilerine her zaman bağlı ruhlar tarafından seçimi bildirilecek ve şamanın yardımcıları olacaklardır. Bu dinamik yol, bireysel cesaretin çok önemsendiği savaşçı topluluklarda görülür. Bir insan şaman olmak istiyorsa, uygun işaretleri algılamışsa veya grubu tarafından yüreklendirilmişse, öteki dünyanın kendini belli ettiği yerde bulunmaya özen gösterir.
Böylelikle öteki dünyanın ilgisini çekeceğine inanılır. Şamanlığın bir başka yolu da, geçiş veya sırra erme törenleriyle koşut gelişir. Aynı yaş grubundaki gençler dünyadan elini ayağını çekerler veya hac yolculuğuna çıkarlar. Şamanın asıl amacı, adaylara geleneği öğretmek ve ruhlarını güçlendirmek, doğaüstü güçler tarafından korunmalarını sağlamaktır. Bu sürece katılan adayların bazıları, şamanlık eğitiminin belirtisi işaretleri kolaylaştırmak için gerekli sınavları daha kolay göğüslerler. Deneyin, zamanın akışı içinde şaman olunca dek yenilenir.
Şamanlığa Kendiliğinden Seçim
Şaman olmaya yönelik bireysel istek kimi zamanlar belirgindir. Edilgen boyutta kendiliğinden seçime Şamanizm doğrudan doğruya iktidara bağlı olmaz bu duruma toplumsal çıkarın bulunmadığı toplumlarda rastlanır. Seçime karar veren ruhlar, yardımcılar veya öteki dünyanın varlıkları olmak üzere çeşitli olabilir.
Bazı zamanlar öteki dünyanın tek başına yeterli olduğu ispatlanmak istenir. Şamanizme açılmanın gerektirdiği eğitim bireysel çalışmanın gizlenmesi, şaman olmaya yönelik istek, potansiyel halef üzerine yapılan dolaylı baskılar gizlenir.
Miras Yoluyla Şaman Olmak
Şamanizmin aile içerisinde sürdürmeyi seçen topluluklarda seçim, öteki dünyaya ait ölmüş atalar tarafından bildirilir. Hiyerarşik toplumlarda bu tablo yaşanır. Bazı topluluklarda şamanın habercisi olan işaretlerin araştırılmasıyla için üyeler görevlendirilir. Sibirya klanlarında şamanlık görevinin devri her iki kuşak da bir yapılır. Şaman öldüğü zaman onun yerine yardımcılığını yapmış bir erkek torun seçilir.
Kendisinin ve aynı zamanda ölmüş bir atanın ruhu tarafından seçildiğine inanılır. Böylelikle klan içerisinde şamanlık görevinin aktarımı öteki dünya tarafından seçilme ilkesiyle bağdaştırılır. Bir kuşağın atlanması toplumsal ve ekonomik açılardan yarar sağlar. Her iki kuşaktan birine şamanlık görevini üstlenmeye engellediği işleri yükleme fırsatı tanınır. Bu uygulamayla şamanlar arasındaki rekabet ortadan kaldırılır.
Sibirya’da yer alan diğer topluluklarda seçici ruh, klan şamanının çok eski zamanlardan gelen doğaüstü eşi sayılmaktadır. Şamanlık görevini sadece aile içinde aktaran topluluklarda, ölmüş şamanın yardımcı ruhunun kendisiyle akraba olmayan birisini seçebileceğine inanılır. Bununla beraber klan şamanlarının yanı sıra bazı bağımsız şamanlar da yer alır.
Şamanlık İşaretleri Nelerdir?
Şamanların öteki dünyadan seçimi hemen birdenbire gerçekleşir. Ancak karakteristik işaretler birikir ve kopukluk oluşur. Kopukluk kişinin öteki dünya tarafından gerçekten seçildiğini kanıtlayan bir özelliktir. Seçilen, öteki dünyayla ayrıcalıklı ilişkiler kurar hatta oraya ait olur. Şamanlığa özgü çeşitli işaretlerin dökümü düzensiz bir şekildedir. Bu işaretler bilinçli veya bilinçsizce, varsayımları destekleyecek şekilde seçmişler veya bunların aralarından psikolojik düzeyde ilişkiler bulunduğunu varsaymışlardır.
Şamanların yaşam öykülerinde seçilme işaretleri aşağıdaki gibidir:
- Rüyalar ve görüler,
- Hastalıklar,
Garip tutumlar ve tuhaf karşılaşmalar.
Kimi toplulukların peşine düştükleri doğuştan işaretler gündemdedir. Bu belirtiler kabul edilseler bile hiçbir zaman yeterli değildir. Söz konusu işaretleri alanlardan bazıları günün birinde şaman olacaktır. Bu belirtilerin birçoğu şaman toplulukların hemen hemen hepsinde gözlenir.
Rüya ve Öngörülerin Şaman Olmak İçin Etkileri Nasıldır?
Şaman toplulukların birçoğu, rüyaları öteki dünyadan gelen önemli kehanetler olarak kabul ederler. Bu dünyada gerçekleşecek olanları öteki dünya daha önceden haberdar olmaktadır. Bu dünyada yaşanacak her türlü olayların bir benzeri öteki dünyada daha önce gerçekleşmektedir.
Rüya bir dil olarak değerlendirilir, bazen de öteki dünyanın ayrıcalıklı sesidir. Şaman seçiminin belirtileri olarak bilinen rüyalar ve görüler uyandırıcılara bağlı olup olmadıkları fark etmeksizin genellikle basmakalıptırlar. Mesela Amazon kavimleri alacakaplanın göründüğü rüyaları çok önemserler.
Çünkü Şamanizm ile bu hayvan arasında özel bağlar kurar. Rüyada görülen çekici kişi, şaman adayının yardımcı ruhlarından bir tanesini simgeler. Bu ruh daha sonradan yasal doğaüstü eşi olacaktır. Rüyaların anlatılmasının gerçekleşmelerini engellemediğine inanılan bazı toplumlarda bir şaman adayı, ruhunun serüvenleri niteliğindeki rüyalarını anlatmayı sever.
Tekrarlanan Hastalıkların Şaman Olmak İçin Etkisi Nasıldır?
Şaman toplumlarında hastalıkların iyileştirilmesi şamanın yetki alanına girer. Var olan hastalıkların öteki dünyanın birtakım öç alma isteğine bağlı olduğuna inanılır. Bu hastalıklara sık yakalanmak öteki dünyayla ayrıcalıklı bir ilişkinin kanıtıdır ve şaman seçilme olasılığının ipuçlarından biridir.
Bu nedenle şamanlar yaşam öykülerinde tekrarlanan hastalıklara fazlaca yer verirler. Ayılma veya sinir krizi gibi özel rahatsızlıklar Şamanizmle bağdaştırılır. Bu belirtiler şamanın öteki dünyayla hemen iletişim kurması gerektiğini belirtir. Astım krizleri, burun kanamaları ve gaz sancıları, türünden diğer somatik belirtiler bu karşılaşmanın sonuçlarıdır.
Şamanlıkta Garip Davranışlar Ve Olaylar
Bazı besinleri sindirememek şamanlığa yatkınlığın belirtisi sayılır. Kökenleri av hayvanlarına ve balıklara dayalı gıdalar rahatsızlıklara yol açar. Geleneksel anlayışa göre bir hayvan öteki dünyadaki hayvanlar efendisine aittir. Bu sebeple, hayvansal besinler şamanlığa karşı bir eğilimin olup olmadığını gösterir.
Mesela bir deniz kaplumbağasının etini sindirememek, öteki dünyadaki deniz hayvanları efendisinden gelen işaret olarak değerlendirilir. Geyik eti yerken her zaman rahatsızlık duymak ise geyiklerin efendisinden yöneltilen bir işaret olarak değerlendirilir.